Hendrik Tollens
Het Tollensfonds
Wie is die man, die al 150 jaar uitkijkt over Het Park in Rotterdam?
We lopen er misschien al jaren argeloos omheen. Dat beeld, het hóórt gewoon bij Het Park. En daardoor letten we er niet meer op. Maar het is een bijzonder monument, dit jaar 150 jaar oud. Het beeld van Tollens.
Tollens?
Wie zegt nog: o ja natuurlijk, Hendrik Tollens, de dichter!?
Want dichter was hij, deze Rotterdamse verfhandelaar. Tijdens zijn leven (1780-1856) was hij mateloos populair en werd hij met eerbewijzen overladen. Hij schreef de tekst van ons eerste volkslied (“Wien Neêrlandsch bloed in de aders vloeit”) en een beroemd geworden dichtstuk over de tocht van Barents en Heemskerck naar Nova Zembla.
En heel veel gedichten meer, die werden gelezen en voorgedragen. Zijn dood was een nationale gebeurtenis.
Maar zijn werk was gebonden aan de tijd waarin hij leefde. Al snel na zijn dood daalde zijn roem en toen de critici zich écht gingen roeren, bleef er van zijn reputatie weinig over. Niet helemaal terecht, want hij heeft ook werk geschreven dat voor ons nog zeer leesbaar is.
Onthuld door koning Willem III
Tollens!
En toch een standbeeld! Direct na Tollens’ overlijden in Rijswijk sloegen vrienden en bewonderaars de handen ineen en op 24 september 1860 gaf niemand minder dan koning Willem III het teken voor de onthulling ervan in het Park van Rotterdam.
Bijzonder, want Tollens zou de enige 19de-eeuwse burgerman zijn voor wie zo kort na zijn dood een standbeeld werd opgericht.
Het beeld heeft wel wat meegemaakt: in de winter werd er tegen de weersinvloeden een kap overheen geplaatst. “Tollens krijgt zijn jas weer aan”, werd dan gezegd.
Tollens’ roem als dichter mag dan verbleekt zijn, maar als wandelaar in het Park kun je nog steeds tegen hem opkijken…
Wie was Hendrik Tollens?
Hendrik Tollens was de eerste dichter die een echte dichter des vaderlands genoemd kan worden. Tollens kreeg dan ook een standbeeld in Rotterdam, waar hij in 1780 werd geboren, en een grafmonument in Rijswijk, waar hij stierf in 1856.
Tollens' opvoeding
Tollens’ opvoeding had hem niet echt geholpen om dichter te worden. Zijn vader was van Belgische afkomst en zat in de verfhandel. Hendrik volgde daarom een handelsopleiding, waarna hij makkelijk het verfbedrijf van zijn vader overnam. Maar dat deed hij met tegenzin. Hij leerde op zijn eentje de regels van de taal en van de dichtkunst. En stilaan zocht Tollens ook vrienden buiten de verfwereld. Hij koos voor de literatuur en trouwde met een toneelactrice, Gerbranda Catharina Rivier, dochter van toneelschrijver Simon Rivier. Voor haar schreef hij erotische gedichten. In 1799 kwam zijn eerste dichtbundel uit: Proeve van sentimenteele geschriften en gedichten, in Amsterdam. In dezelfde tijd verschenen er ook toneelstukken van hem.
Tollens' bekendheid
Tollens’ bekendheid bereikte in 1817 een hoogtepunt met zijn volkslied ‘Wien Neerlandsch bloed in de aders vloeit’. Dat is tot in de twintigste eeuw het nationale volkslied gebleven. Kort daarna, in 1819, verscheen Tafereel van de overwintering der Hollanders op Nova Zembla in de jaren 1596 en 1597. Dat werd heel populair. Daarnaast schreef hij veel liefdadigheidsgedichten. De opbrengst ervan ging naar slachtofferhulp.
Tollens wist de harten van de mensen te raken met zijn eenvoudige, melodieuze poëzie. Hij dichtte voor en over de burger en hij dichtte voor en over het vaderland.
Zijn late jaren
Tot 1846 woonde Hendrik Tollens in Rotterdam. In dat jaar verhuisde hij naar Rijswijk, nadat hij de verfhandel had overgedragen aan zijn schoonzoon Cornelis Kolff. Bij zijn zeventigste verjaardag was er een groot nationaal feest. Het Tollensfonds werd opgericht, als hommage aan de dichter. De koning benoemde hem tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Nog voor zijn dood begon de uitgever al zijn Gezamenlijke dichtwerken uit te geven, in twaalf delen. Later (1871) zou daar een volksuitgave van verschijnen.
Hendrik Tollens
Hendrik Tollens was de eerste dichter die een echte dichter des vaderlands genoemd kan worden. Tollens kreeg dan ook een standbeeld in Rotterdam, waar hij in 1780 werd geboren, en een grafmonument in Rijswijk, waar hij stierf in 1856.
Het Tollensfonds
Op de zestigste verjaardag van Tollens in 1860 werd door zijn vrienden en vereerders een fonds opgericht, om Tollens blijvend te kunnen eren. Het was oorspronkelijk bedoeld om oudere dichters, die in moeilijke financiële omstandigheden verkeerden, te kunnen steunen Sinds 1902 veranderde het toenmalige bestuur dat.
Met de vijfjaarlijkse Tollens-prijs wordt een letterkundige geëerd die naar het oordeel van de jury opvallende literaire waarde bezat in de afgelopen periode.
Het bestuur (tevens jury)
- Lotte Jensen (voorzitter)
- Bas Kwakman (secretaris)
- Jan Baeke
- Kila van der Starre
- Aleid Truijens
- Ruud Poortier
- Hans Kolff (penningmeester) – Afstammeling van Hendrik Tollens. Bij de oprichting is vastgelegd dat er altijd een afstammeling van Tollens in het bestuur moet zitten.
De Stichting Het Tollensfonds
De stichting het Tollens-Fonds is en onafhankelijke stichting
Tollensprijs
Vijfjaarlijkse prijs –aanvankelijk ‘gratificatie’ genoemd, sinds 1925 Tollens-prijs geheten– ingesteld in 1902 door het bestuur van het Tollens-fonds. De prijs, bedoeld om een vooraanstaand letterkundige te eren wordt toegekend voor een oeuvre dat naar het oordeel van de jury in de vijf voorafgaande jaren de hoogste literaire waarde bezat.
1903 Gerard van Hulzen (1860-1940)
1908 Carel Scharten (1878-1950)
1913 Pieter Cornelis Boutens (1870-1943)
1918 Willem Kloos (1859-1938)
1923 Louis Couperus (1863-1923)
1928 Reinier Johannes Willem van Genderen Stort (1886-1942)
1933 Arthur van Schendel (1874-1946)
1938 Herman de Man (1898-1946)
1943 Johan Willem Frederik Werumeus Buning (1891-1958)
1948 Hendricus Wijbrandus Jacobus Maria Keuls (1883-1968)
1953 Bertus Aafjes (1914-1993)
1958 Maria Dermout (1888-1962)
1963 Ina Boudier-Bakker (1875-1966)
1968 F.C. Terborgh (1902-1981), pseudoniem van Reijnier Flaes
1973 Anton Koolhaas (1912-1992)
1978 Michiel van der Plas (1927)
1983 Belcampo (1902-1990), pseudoniem van Herman Pieter Schonfeld Wichers
1988 Koos Schuur (1915-1995)
1993 Marten Toonder (1912-2005)
2000 drs. P (1919), pseudoniem van Heinz Hermann Poltzer
2005 Jules Deelder (1944).
2010 Paulien Cornelisse
2015 Hans Dorrestijn
2022 Ellen Deckwitz
2010 Tollensjaar
Het is dus Tollensjaar en Rotterdam schenkt er aandacht aan:
Op 30 mei vond het Dunya-festival plaats in het Park. Vier Rotterdamse dichters droegen daar een gedicht van Tollens voor. Bij het beeld klonk weer het Wien Neêrlandsch bloed in de aders vloeit ,het negentiende-eeuwse Nederlandse volkslied met de tekst van Tollens, net als bij de onthulling van het beeld, 150 jaar geleden, gezongen door het Rotte’s Mannenkoor.
In de maand september is er in de Bibliotheek Rotterdam een tentoonstelling over Tollens als dichter, zakenman en filantroop.
op vrijdag 24 september wordt op diezelfde plaats een symposium over Tollens gehouden. Verschillende specialisten vertellen u over de dichter en zijn tijd. Let op de datum: het is precies Tollens’ 230ste geboortedag én de 150ste verjaardag van zijn standbeeld! (Klik door naar pagina symposium)
Op zaterdag 13 november is het Lezersfeest in de Bibliotheek Rotterdam. De vier Rotterdamse dichters lezen opnieuw voor, maar nu een eigen gedicht waarin zij verband leggen met de stijl en de inhoud van Tollens’ dichtwerk. Bovendien is het bestuur van het Tollensfonds aanwezig om de vijfjaarlijkse Tollensprijs uit te reiken. Het fonds was een cadeau voor Tollens’ zeventigste verjaardag en de prijs is daarmee de oudste literaire onderscheiding van ons taalgebied.
Tollens, u kunt niet om hem heen! Behalve in het Park dan…
Deze activiteiten kunnen alleen plaats vinden dankzij:
De Gemeente Rotterdam,
Bibliotheek Rotterdam
Erasmusstichting,
Stichting Bevordering van Volkskracht,
G.Ph. Verhagen-Stichting en
Tollens Coatings nv/sa te Temse, België.
ANBI-status
Het Tollensfonds heeft in 2012 de ANBI-status verkregen (Algemeen Nut Beogende Instelling). Ingevolge de hiernaan verbonden voorwaarden dient jaarlijks onderstaande informatie via de website gepublliceerd te worden.
Het bestuur
- Lotte Jensen (voorzitter)
- Jan Baeke
- Bas Kwakman
- Kila van der Starre
- Aleid Truijens
- Ruud Poortier
- Hans Kolff (penningmeester) – Afstammeling van Hendrik Tollens. Bij de oprichting is vastgelegd dat er altijd een afstammeling van Tollens in het bestuur moet zitten.
Inkomsten/uitgaven 2019
| Inkomsten | |
| Rente | 14 |
| Uitgaven | |
| Bankkosten | 77 |
(in Eur)
Inkomsten/uitgaven 2020
| Inkomsten | |
| Rente | 9 |
| Schenking | 15 |
| Uitgaven | |
| Bankkosten | 75 |
(in Eur)
Inkomsten/uitgaven 2021
| Inkomsten | |
| Rente | 0 |
| Schenking | 40 |
| Uitgaven | |
| Bankkosten | 90 |
(in Eur)